Nu naar een nieuw "fundamentalisme"!

EEN LONGREAD

Ik heb het gevoel in dit universum, Gods eigen schepping, op de verkeerde planeet te zijn beland.

Nu die reptielen-complottheorie. De wereld zou geregeerd worden door een elite die zich voordoet als mensen maar eigenlijk reptielen zouden zijn! Te veel sciencefiction gekeken?

Afgeven op elite is van deze tijd. Wie erop afgeeft rekent zichzelf natuurlijk niet tot die elite.

Zelfs niet als zo iemand kamerlid is met een bruto jaarinkomen van € 120.000 (toeslagen en onkostenvergoedingen nog niet meegerekend) en natuurlijk die onbekende neveninkomsten. Een elitaire positie!

In het interview [1], dat de reptielen-complottheorie bevat, zei het kamerlid dat het christendom hem te veel een loser religie is, een loser ideologie. Iets zwakkelingen en kneusjes dus. 'De andere wang toekeren, altijd dat kruis, altijd dat lijden. Ik bedoel waar is het succes, waar het gevecht?' Weinig blijven hangen van het knalsucces van Pasen, Het Koninkrijk van God om maar iets te noemen?

⁠ALLE NEDERLANDERS BEHOREN TOT DE ELITE

⁠Op wereldschaal behoort elke Nederlander tot de elite! Ik ook. Zelfs zij die er op afgeven.

Jan Modaal [2] behoort tot 14,9% van de rijksten van de wereld. Op wereldschaal erg elitair. U kunt hier naar een website om uw positie te berekenen. Simpel te doen, confronterend maar ook ontnuchterend. [3]

Ja, problemen in overvloed! Energie is kostbaar. Daardoor forse inflatie. Alles is duur, soms niet leverbaar. Vervelend en dat is heel diplomatiek uitgedrukt. Financiële problemen, ook bij bedrijven, zijn niet te ontkennen.

Evenmin te ontkennen: honderden miljoenen mensen die nooit energierekeningen krijgen! Zij kennen niet eens de luxe van zo’n aansluiting. Wijsheid van mijn moeder die als volwassene de oorlog beleefde: ‘Beter duur dan niet te krijgen.

Als Jan Modaal al worstelt, enig idee hoe miljarden mensen - ook kinderen van God! - elders worstelen?

Alle goede tijden zijn eindig, de slechte trouwens ook. Bijbels gezegd: ‘Alle dingen onder de hemel hebben hun tijd.[4] Het kan nog een hele rare winter worden!

AFGEVEN OP ANDEREN VAN ALLE TIJDEN, OOK BIJBELSE

⁠Legio zonder vertrouwen in regering of parlement, 50% van de bevolking. [5] In datzelfde lijstje de overheid, de Europese Unie, de pers, de banken en grote bedrijven. Ongewijzigd staat de Kerk in mineur met 28,2% vertrouwen. [6]

Afgeven op anderen is van alle tijden. Bijbels begint dat met Adam. Ontspoord neemt hij niet verantwoordelijkheid voor eigen gedrag maar geeft God de schuld: ‘De vrouw die U mij hebt gegeven…[7] 

Mozes verduurde dat gedrag bij herhaling. Vlak voor de doortocht: ‘Waren er soms in Egypte geen graven, dat u ons hebt meegenomen om in de woestijn te sterven? Hoe kon u ons dit aandoen! Waarom hebt u ons uit Egypte weggehaald? Hebben we niet al in Egypte gezegd: “Laat ons toch met rust, laat ons maar als slaven voor de Egyptenaren werken, want dat is altijd nog beter dan om te komen in de woestijn”?[8]

In het kerkelijk ochtendgebed psalm 95: ‘Weest niet halsstarrig als eens in Meriba, zoals in Massa in de woestijn; Waar uw vaderen Mij wilden tarten ofschoon zij mijn daden hadden gezien.’ Het verwijst naar een incident waarbij Mozes en God verdachtmakingen kregen. [9]

Wie vroeger bestuurde kreeg rotte vis over zich heen. Een zittende regering dus ook. Wie ooit de politiek in wil: u weet dus wat ook u te wachten staat!

De toon van de kritiek veranderde wel. Die is gemeen en boosaardig geworden. Tot in privé levenssferen bedreigend. Altijd is de ander erop uit om de boel te belazeren, te flessen, af te breken, zichzelf te verrijken. Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten?

Zakelijk van mening verschillen, niet op de persoon spelen, is voor softies geworden?

De samenleving is religieus én politiek ontzuild. Het middenveld is gedecimeerd. De flanken met bijbehorende polarisatie doen het juist goed. Slechts 371.000 mensen zijn partijlid ofwel 2,8% van de kiesgerechtigden. [10] Een iel getal, zelfs afgezet tegen wekelijkse kerkgang. [11] 

⁠DOORGESCHOTEN INDIVIDUALISME EN ONTEVREDENHEID

Een doorgeschoten individualisme maakt van volkssoevereiniteit de soevereiniteit van het individu. De eigen mening wordt fel als ultieme waarheid verkondigd, waarbij vaak alleen eigen belang wordt gezien en bediend.

Nieuw de onwil anderen vragen te stellen, naar hen te luisteren. Laat staan in overleg een modus te vinden dat de hele samenleving (bonum commune) dient. Dat is voor kneusjes en zwakkelingen?

Inzet voor die samenleving neemt ook nog af. Het percentage vrijwilligers daalde tot 39%, waarbij die vrijwilliger ruim gedefinieerd is. [12] Veel verlangen en eisen maar zelf weinig inzet.

De “beste” bestuurders zitten thuis? Hebben tijd om op social media alles van commentaar te voorzien? Niet altijd gehinderd door deskundigheid en dossierkennis.

De individualist kan zich in privésfeer terugtrekken. Er zijn mensen die willen dat ons land zich uit alles terugtrekt. Isolationisme lost niks op: de buitenwereld verdwijnt niet, de grote wereldproblemen evenmin.

Globalisering heeft lelijke en mooie kanten. Half- en eindproducten wereldwijd heen en weer slepen gaat ten koste van het klimaat. Mode uit Bangladesh is goedkoper dan die uit Twente. Idem gadgets uit China in plaats van Eindhoven. Fijn voor ieders koopkracht dus!

Internationale samenwerking bracht een groot deel van Europa langdurig vrede, welvaart dus. Geen oorlogen die dat vernietigden. Wie in 1945 de bevrijding volwassen beleefde, is op z’n minst 98 jaar!

Zelfs een Russische inval in Oekraïne, op kilometers afstand van ons huis, heeft al serieuze gevolgen voor ons dagelijks leven.

Isolationisten, nationalisten hebben een religieus probleem. God is dat niet! Daarvan getuigt de Bijbel overvloedig. Niet geïsoleerd in de hemel verscheen Hij op aarde. Niet in Europa, niet als Europeaan… 

De Rooms Katholieke Kerk is een wereldkerk. Over landsgrenzen en -belangen heen. ‘Altijd blijft Gij bezig, U een volk bijeen te brengen uit alle naties en rassen en talen; want van oost tot west moet door een zuivere offergave hulde worden gebracht aan uw Naam.’ [13]

Een isolationistische of nationalistische Kerk ontspoort. Recent voorbeeld: de patriarch van Moskou.

Die steunt zijn president, ook diens oorlog. De patriarch preekte dat Russische soldaten die in Oekraïne aan het front sterven daarmee vergeving krijgen van alle begane zonden. Hij vergeleek het met Jezus’ offer aan het kruis. [14] Erger dan vloeken in de kerk!

Wat belet die patriarch zelf aan dat front te dienen? Weerszijden veel mannen en vrouwen die sneuvelden: thuis onmisbaar en toch… Ik vermoed dat er mannen zijn die, heimelijk of niet, de patriarch graag willen opvolgen. Persoonlijke onmisbaarheid kan voor de patriarch dus niet het beletsel zijn. Zijn leven als patriarch is te geriefelijk? Hij weet dat hij gelovig uit zijn nek kletst?

In deze weinig vrolijke setting aan ons Kerk van Christus te zijn. Dat terwijl maar 28,2% van de Nederlanders vertrouwen in ons heeft. Waarvan akte!

ONTKERKELIJKING TREND SINDS 1930, NIET PROGRESSIEF OF CONSERVATIEF

Dat is tegen de stroom in voor Jezus en het Gods volk aan het werk!

Een uitdaging nu protestantse gemeenten en parochies ontkerkelijking intens ervaren. Krimp en vergrijzing. Ontkerkelijking is als verouderen: het accelereert. De coronapandemie gaf dat nog een extra impuls. Sluiting van kerken - ofwel hergroeperen! - wordt onontkoombaar.

Ontkerkelijking is niet nieuw. Niet het gevolg van een vervelende ouderling of dominee in uw gemeente, niet het gevolg van een nog vervelender pastoor of kapelaan in uw parochie. Ook geen product van het Tweede Vaticaans Concilie.

Niets van doen met progressief of conservatief, van aanpassen of terug in de tijd. Geen van die stromingen heeft bewezen de ultieme oplossing te zijn. Mainstream christelijke kerken zijn allemaal frontaal geraakt: vrijzinnig of orthodox, met of zonder gehuwde ambtsdragers. Het maakt geen verschil.

Aanverwante discussies zijn leuk als vrijblijvend tijdverdrijf of imponerend gefilosofeer, leuk voor wie graag stokpaardjes berijdt. In de kern draagt het niets bij, hooguit aan eigen ego.

Ontkerkelijking bleek al bij de volkstelling van 1930! Het aantal ‘kerklozen’ was gestegen in Noord-Holland, Friesland en Groningen.

De Kerk reageerde snel! De Franciscanen naar Drachten voor missiewerk op het platteland en stichtten er diverse uithoven. Uit Den Bosch kwamen Karmelietessen. Sinds de reformatie het eerste contemplatief klooster in het noorden.

In opvolgende 90 jaren verschenen tal van notities en campagnes om het tij te keren. Wat het uithaalde?

De jongste loot: de Missionaire Parochie. Ja, die moet missionair worden! Niet schijn-veilig (fataal isolationistisch) in zichzelf gekeerd, niet een gezellige incrowd, geen 'heilige restkerk’ maar open en gelovig gericht op de samenleving.

Bij dat project ideeën waarvan ik warm word maar ook die mij kregelig maken. Nieuwe en originele visies. Ook herhaling van wat ik in 1994 hoorde, toen al geen ei van Columbus.

Mijn vrees? Dat ná dit project nog veel notities en campagnes verschijnen zolang er geen grondige herbezinning is op wezenlijk iets anders!

Anders dan iedereen denkt is ontkerkelijking geen mondiaal probleem! Het toont zich heftig in onze Westerse cultuur: Europa, Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland.

Dat gegeven moet toch een keer te denken geven? Vragen oproepen?

Wat is er ten diepste mis met mij? Als gelovig mens, als priester?!!

Wat mankeert in onze cultuur gelovig aan ieder van ons? Kardinalen, bisschoppen, priesters, diakens, religieuzen, pastoraal werkenden, andere kerkelijke werkers en gelovigen. Ja, het is ook de vraag aan iedereen in de reformatie. Niemand uitgezonderd! 

Waarom die ontkerkelijking zo mateloos in onze cultuur, onze samenleving? Het antwoord is cruciaal om - vroeg of laat - werkelijk een tij te keren.

HOE LEVEND IS ONS GELOOF, DUS DE KERK?

Het Nederlands Dagblad [15] sprak Rutger Bregman. Historicus, schrijver, opiniemaker en domineeszoon. Dat laatste is niet zijn verdienste. Hij was in 2019 een tegengeluid op het Wereld Economic Forum (WEF) in Davos.

Hieronder een selectie citaten uit dat prikkelend interview:

Verspil je talent niet in een suffe, nutteloze of zelfs schadelijke baan, alleen maar omdat je er goed mee verdient. De tijd die je hebt, is je meest kostbare bezit.’

‘Wij zijn dus de mondiale elite. Je kan een kek nieuw bankstel kopen, maar van dat geld kun je ook levens redden als je het doneert.’

‘Ik daag juist de hoogvliegers en veelverdieners uit om hun lat hoger te leggen. Enerzijds vanuit plichtsbesef: ik denk dat bevoorrechte mensen een verantwoordelijkheid hebben om meer goed te doen. Maar het is ook een rijkere manier om je leven te leiden. Hoe wil je terugkijken op je leven als je straks op je sterfbed ligt?’

‘Mijn belangrijkste doelgroep bestaat uit de mensen die wél ambitieus zijn, maar nogal suffe maatstaven van succes hanteren: het grootste huis, de dikste auto, de verste vakantie. Tragisch toch, als dat voor jou ‘succes’ is? Zit er, met jouw talent, niet meer in?’

‘Bewustzijn wordt mijns inziens zwaar overgewaardeerd. De 100 miljoen vluchtelingen, de 650 miljoen mensen in extreme armoede, de 26 miljard kippen in de bio-industrie hebben niks aan jouw bewustzijn. Ze hebben iets aan jouw daden. Mag het wat kosten? Je kunt wel gelijk hebben, maar hoe krijg je het? Hoe verander je echt iets, juist nu de ongelijkheid en de honger en de armoede voor het eerst in lange tijd weer groeien, er oorlog is in Europa en de planeet wordt gefrituurd? Daar heb je ambitie en plichtsbesef voor nodig.’

‘Bullshit banen’, banen waar je wel geld mee verdient maar waar verder niemand iets aan heeft. De implicaties van het christelijke geloof heb ik altijd radicaal gevonden: Jezus wandelde de tempel in en ranselde de geldwisselaars eruit, met hun bullshitbanen.’ 

Ooit vroeg ik een gemeenschap: ‘Als uw kerk sluit. Wat verneemt uw wijk, uw dorp daarvan? Vernemen zij een verschil?’ Niemand antwoordde. Die stilte was veelzeggend.

Confronterend is Rutger Bregman: ‘Het is niet genoeg om je handen in onschuld te wassen. Als je geloof geen flinke implicaties heeft voor het dagelijks leven én voor anderen hoe levend is het dan?’ 

Dat is dé vraag voor de Kerk in onze cultuur. Dé vraag voor alle ledematen van dat Lichaam: vanaf alle kardinalen tot en met alle gelovigen en alles wat daar tussen zit!

Welke consequenties, gevolgen heeft ons geloof voor onszelf in het dagelijks leven én voor anderen? Uitgezonderd enkele schitterend positieve voorbeelden… vrees ik het antwoord.

Gelezen de citaten van Rutger Bregman: kan het zijn dat christenen - op hoofdlijnen van het leven - decennialang hetzelfde najagen, zich gelijkelijk persoonlijk ontwikkelen en gedragen als niet-gelovigen?

In alle vormen en varianten uitbundig consumeren, consumeren en naar het volgende. Ten koste van alles: milieu en klimaat. Ten koste van iedereen: miljarden kinderen van God die het nakijken hebben, voor een grijpstuiver onze weggooiartikelen produceren. Plasticafval met scheepsladingen retour krijgen als Westers exportproduct.

Het ook nog vanzelfsprekend vinden dat alles ons toevalt en anderen de kruimels. Daarbij die voortdurende staat van ontevredenheid, verongelijktheid en geklaag. Proféteren verward met profiteren en dat decennialang?

Dezelfde lange tenen, hoogstpersoonlijke waarheden, gelijk hebberige lichtgeraakte ego’s, voortdurend anderen de maat nemen en bekritiseren. Idem doorgeschoten individualisme en gebrek aan gemeenschapszin.

Er zijn - in alle Westerse landen - bewegingen die al die maatschappelijke naargeestigheid als businessmodel exploiteren. Polariserend het vuurtje succesvol opstoken.

Maakt geloof in Vader, Zoon en Geest een verschil?

Vergoelijkend wordt de erg lat laag gelegd: ‘Als je maar een goed mens bent.’ Welk criterium iemand tot ‘goed mens’ maakt wordt nooit genoemd.

Mijn flauw vermoeden: Jezus legt de Evangelische lat heel erg hoog. Allereerst voor Zichzelf (!) en Zijn leerlingen dat samen met oprechte barmhartigheid voor de ander. 

De afrekencultuur is dominant, barmhartigheid ver te zoeken. In de Kerk zijn er die oefening in barmhartigheid ook goed kunnen gebruiken.

De klassiek Bijbeltekst ‘Spreek Heer, uw dienaar luistert.[16] wordt in onze cultuur verstaan als ‘zwijg heer, IK spreek!’

WEZENLIJKE VRAAG VOOR ELKE CHRISTEN

⁠Heeft het geloof nog impact op ons aller dagelijks leven en dan op zo’n manier dat het niet-gelovigen positief (!) tot verbeelding spreekt? Waar in ons land 71,8% de Kerk niet vertrouwt (dus evenmin de ledematen die de Kerk vormen!) moet het antwoord negatief zijn!

Alle Westerse kardinalen, bisschoppen, priesters, diakens, religieuzen, pastoraal werkenden, andere kerkelijke werkers en gelovigen… allemaal als kind van onze cultuur, met daarbij alle vanzelfsprekendheden: herkent God ons als de Zijne? Broers en zussen van al die anderen?

Herkent God mij als de Zijne, als Zijn priester? Als geestelijk leider? Als eigentijdse profeet? Ziet God in mijn woorden, levenshouding en gedrag ook maar iets terug van Zijn Zoon?

Of ziet God mij als kerkelijke ambtenaar, religieuze dienstverlener of manager die als burger en consument gevoelig is maar ongevoeliger voor Hem? En hoe zit dat met u?

Weest niet halsstarrig als eens in Meriba, zoals in Massa in de woestijn; Waar uw vaderen Mij wilden tarten ofschoon zij mijn daden hadden gezien.’ Een vrome psalmtekst om de dag mee te beginnen. Maar ondertussen?

OP NAAR EEN NIEUW "FUNDAMENTALISME"

Op naar een project om ontkerkelijking écht te keren… het nieuwe "fundamentalisme"!

Fundamentalisme is teruggrijpen op normen en waarden die oorspronkelijk gebruikelijk en bekend waren. [17] Niet te verwarren met onverdraagzame bekrompenheid (of veel erger: gewelddadigheid en verbaal geweld) dat anderen tot last is, hen ermee om de oren slaat. Dat wordt de splinter in andermans oog herkennen maar geen last hebben van de balk in eigen oog. [18] Prikt iedereen zo doorheen. God al helemaal.

⁠Het nieuwe "fundamentalisme" heeft niks te maken met progressief of conservatief! Niks met leerstelligheid. Ook geen uitnodiging tot langdurig filosoferen zonder concrete daden in eigen leven. Boekenwijsheid is ook niet nodig. Bijscholing door onze ultieme Leraar, Jezus, is wel zeer aan te bevelen. Kerkgang wil daarbij, als eerste stap, nog al eens helpen.

Het nieuwe "fundamentalisme" is anderen niet tot last maar tot zegen! Daarom leggen we de Evangelische lat voor onszelf (!) heel hoog en voor anderen - gelovig of niet – standaard juist veel lager! Dat is eenvoudiger, geloofwaardiger en minder irritant dan andersom!

Die ander verdagen we met oprechte vriendelijkheid. Zoals God u verdraagt en zelfs mij lijkt te verdragen!!

Als simultane oefening in barmhartigheid en geduld vallen we de ander niet direct lastig met een oordeel. Een simpeler en effectievere manier als Kerk heilzaam te zijn is er volgens mij niet.

Het is simpel een kwestie van zélf doen.

ZONDE: HEEL WAT MEER DAN DIE BEKENDE RIEDEL

In onze Westerse cultuur wordt houding en gedrag van mensen gedomineerd door zelfzucht. De apostel Paulus schreef daar al over. [19]

De uitingen van zelfzucht zijn bekend genoeg: ontucht, onreinheid en losbandigheid, afgoderij en toverij, haat, tweespalt, afgunst, driftbuien en intriges, ruzies, partijschappen en jaloersheden, drinkgelagen, uitspattingen en zo meer.

Curieus dat in de Kerk wel aandacht is voor seksuele onderwerpen die, in het goede geval anderen aangaan (?) en, gegarandeerd heisa brengen terwijl al die andere uitingen van de zelfzucht zelden tot nooit benoemd worden.

Minder erg? Onverklaard niet relevant? Of gewoon te herkenbaar in eigen leven?

Die ongenoemde uitingen van zelfzucht hebben wel véél directer en negatiever impact op de medemens, waaronder de niet-gelovige, dan die wel steeds benoemd worden. Hebben dus subiet negatieve impact op de Kerk, de verkondiging van het Evangelie.

Paulus schakelt alle uitingen van zelfzucht gelijk aan die bekende riedel: ‘Ik waarschuw u zoals ik u al eerder gewaarschuwd heb: wie zich zo misdragen zullen het koninkrijk van God nooit erven.’ 

Pijnlijk? Niet mijn woorden hoor, Paulus spreekt.

De vrucht van de Geest daarentegen is liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid en ingetogenheid. Met zulke dingen heeft geen wet iets te maken. En zij die bij Christus Jezus horen, hebben hun zelfzucht gekruisigd met haar hartstochten en begeerten. Daar wij leven door de Geest, willen we ook leven volgens de Geest.

Als wij – ik uiteraard voorop - daarmee onze persoonlijkheid weten te vormen, orthodox ofwel rechtzinnig daaruit leven binnen en buiten de Kerk gaan Vader, Zoon en Geest een wezenlijk verschil maken.

Dan heeft ons christelijk geloof, de Kerk in positieve zin flinke implicaties voor ons dagelijks leven én voor anderen. Een levend geloof dus.

Dan kunnen we oprecht tot de Allerhoogste dat lied zingen, waarbij God decennialang moet doorhebben dat we tijdens het refrein jokken. Niet-gelovigen trouwens ook. ‘Here God, wij zijn vervreemden door te luist’ren naar uw stem.[20] Moge het zo worden.


[1] YouTube-kanaal Geopolitics & Empire, 17 oktober 2022 

[2] Jan Modaal: getrouwd, alleenverdiener, 2 kinderen en € 2.500 per
maand

[3] 85% van de wereldbevolking heeft gecorrigeerd voor koopkracht minder dan $ 7 per dag. In Nederland ligt de armoedegrens rond € 36 per dag

[4] Prediker 3, 1b

[5] Bron: Sociaal en Cultureel Planbureau, 1 september 2022

[6] Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), 20 juli 2022

[7] Genesis 2, 12 

[8] Exodus 14, 11-12

[9] Exodus 17, 1-7

[10] Bron: parlement.com, 24 februari 2022

[11] Laurens Hogebrink: Kerkelijkheid en geloof in Nederland: kerkleden, kerkgang en
gelovigen in aantallen, versie januari 2018: in een gewoon weekend gingen ongeveer
1 miljoen Nederlands naar de christelijke kerken

[12] RTL Nieuws, 19 oktober 2022: 39% van de Nederlanders komt minimaal één keer per jaar vrijwillig in actie

[13] Eucharistisch gebed IIIb

[14] Bron: cruxnow.com, 28 september 2022

[15] Nederlands Dagblad, 28 september 2022. Het interview, achter de ‘betaalmuur’, is gratis te lezen als u zich aanmeldt voor de nieuwsbrief van het Nederlands Dagblad.

[16] 1 Samuël 3, 9

[17] wikepedia.nl

[18] Lucas 6, 41-42

[19] Galaten 5, 18-25

[20] Gezangen voor Liturgie, nr. 431, t. J. Wit m. W. ter Burg